Η ομιλία έγινε στις 6/6/2011 στις 20.00 στο Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης για την ημέρα περιβάλλοντος .
Ομιλητής Γκέγκας Δημήτρης κλ. ΠΕ 0405 Διευθυντής ΓΕΛ Ασσήρου Θεσσαλονίκης
Διοργανωτές της εκδήλωσης :Δήμος Θεσσαλονίκης ,Γραφείο Περιβαλλοντικής Εκπ/σης ΔΔΕ Δυτ. Θεσσαλονίκης, οι Φίλοι της Φύσης , Φορέας διαχείρισης λιμνών Κορώνειας -Βόλβης, Φορέας διαχείρισης Αξιού - Λουδία- Αλιάκμονα, ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού-Βερτίσκου.
Η Παιδαγωγική της Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης*
Δέσποινα, με αφορμή τα περιβαλλοντικά μονοπάτια του
Ολύμπου….
Η
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση(ΠΕ) είναι μια καινοτόμος δράση που εφαρμόζεται στα
σχολεία, Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, από το 1990 με απόφαση
των Υπουργών Παιδείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δράση αυτή δεν έχει καθολικό
χαρακτήρα αλλά προαιρετικό για τους εκπαιδευτικούς που εμπλέκονται σε
προγράμματα ΠΕ. Την εμπλοκή τους αυτή οι εκπαιδευτικοί την «χρεώνονται» είτε
για την συμπλήρωση του ωραρίου τους είτε ως υπερωριακή αποζημίωση.
Οι απόψεις των
εκπαιδευτικών σε σχέση με την ΠΕ διαφοροποιούνται λόγω διαφορετικών
εκπαιδευτικών και περιβαλλοντικών ιδεολογιών τις οποίες μπορεί να έχουν. Τα
παιδαγωγικά πρότυπα που επικράτησαν στο πεδίο της ΠΕ δεν είναι αποκλειστικά
δημιουργήματα της ΠΕ αλλά ανήκουν στα πρότυπα μιας ευρύτερης παιδαγωγικής
παράδοσης και ιδιαίτερα της μαθητοκεντρικής εκπαίδευσης όπως πχ είναι το κίνημα
της Προοδευτικής Εκπαίδευσης. Από τον Dewey(1859-1952) ως τον Papert(1998) αυτό που προέχει είναι «μια μάθηση βασισμένη στην
εμπειρία ….που θα προκύπτει από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που έχουν νόημα,
που σε νοιάζουν …στις οποίες θα συνεργάζεσαι με άλλους….». Μια μάθηση κατά την
οποία τα παιδιά «φέρνουν εις πέρας project». Από τα παιδαγωγικά πρότυπα, του δασκαλοκεντρισμού και
του μαθητοκεντρισμού, θεωρητικά καταλληλότερο για την ΠΕ είναι το
μαθητοκεντρικό, όπου η ΠΕ βιώνεται ως μια ανοιχτή διαδικασία, της οποίας η
θεματολογία ξεκινάει από το άμεσο περιβάλλον των μαθητών και από τα
ενδιαφέροντά τους, το δε ακριβές περιεχόμενο του υπό μελέτη θέματος
διαμορφώνεται μέσα από τη συνεργασία του δασκάλου με τους μαθητές.
Η παιδαγωγική επιλογή του μαθητοκεντρισμού
αντιστοιχεί στις ιδέες που επικρατούν στην ΠΕ μέχρι την Παγκόσμια Διάσκεψη του Rio(1992). Η πρώιμη ΠΕ όχι
μόνο απέρριψε τη δασκαλοκεντρική παιδαγωγική, αλλά η μαθητοκεντρική επιλογή
καταγράφηκε επίσημα ως μια από τις συστατικές αρχές της ΠΕ στη Διακήρυξη της
Τιφλίδας, όπου η μέθοδος project αναφέρεται μόνιμα ως
μια από τις βασικές παιδαγωγικές της προσεγγίσεις. Στην Ελλάδα ο όρος τείνει να
αντικαταστήσει κάθε μαθητοκεντρική προσέγγιση και θεωρείται συχνά συνώνυμος με
τον όρο πρόγραμμα ΠΕ. Είναι γεγονός ότι η ΠΕ έφερε στην εκπαιδευτική πράξη
πρακτικές της Προοδευτικής Εκπαίδευσης όπως η ομαδική εργασία, η επιλογή με
βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών, η ενεργός συμμετοχή των μαθητών στην
εκπαιδευτική διαδικασία κλπ όμως αυτό είχε αρνητικές συνέπειες όπως το να
χαρακτηρίζεται ως Π.Ε. οποιοδήποτε project ανεξαρτήτως περιεχομένου.
Η μέθοδος Project είναι η παιδαγωγική
μέθοδος που συνδέεται περισσότερο στην ΠΕ και αποτελεί το βασικό μεθοδολογικό
εργαλείο στα προγράμματα που υλοποιούνται στο σχολείο. Είναι μια σύνθετη και
ανοιχτή διαδικασία βιωματικής μάθησης και ενεργού συμμετοχής, με πολλά επίπεδα
ελευθερίας δράσης, και όρια που διαμορφώνονται από τους συμμετέχοντες στο
πρόγραμμα, μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς. Στη μέθοδο αυτή μπορούν να ενσωματωθούν
όλες οι άλλες μέθοδοι.
Στο πλαίσιο
του νέου ρόλου του ο εκπαιδευτικός γίνεται καθοδηγητής, εμψυχωτής, συντονιστής,
σύμβουλος και συνεργάτης των μαθητών. Η έρευνα δράσης, η μέθοδος διεκπεραίωσης
ενός προγράμματος, η επίλυση προβλημάτων, η μελέτη μιας περίπτωσης, ο νοητικός
καταιγισμός, το παιχνίδι ρόλων, η χαρτογράφηση εννοιών, οι συνεργατικές ομάδες
μάθησης, συζήτηση μέσα στην τάξη- συζήτηση σε ομάδες, προσομοιώσεις σε Η/Υ,
αποσαφήνιση αξιών, οι ασκήσεις πεδίου, τα οργανωμένα παιδαγωγικά παιχνίδια και
εποικοδομητική προσέγγιση της διδασκαλίας είναι οι βασικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις
που χρησιμοποιούνται στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Ο ρόλος του
εκπαιδευτικού πρέπει να είναι υποστηρικτικός σε όλες τις φάσεις της
διδασκαλίας. Να εμψυχώνει και να ενδυναμώνει τους μαθητές σε όλες τις φάσεις.
Να οργανώνει το υλικό, να υποδεικνύει υλικό και να διδάσκει εκπαιδευτικές
πρακτικές που δεν είναι στην εμπειρία των μαθητών του. Να αποφεύγει να
προσφέρει έτοιμες λύσεις αλλά να υποδεικνύει εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης,
αφήνοντας πάντα τις τελικές επιλογές στα παιδιά. Να προσφέρει τη βοήθεια του, όταν αυτή ζητείται, όμως να
μη λέει και κάνει αυτά που μπορούν να πουν και να κάνουν οι μαθητές. Να
ενισχύει εκείνους τους μαθητές που το έχουν ανάγκη (χαμηλή αυτοεκτίμηση) να
συμμετέχουν ενεργά στην παρέμβαση και γενικά να εξασφαλίζει όλες τις απαραίτητες
συνθήκες για την ομαλή διεξαγωγή της διδασκαλίας.
Συμπερασματικά
για την υλοποίηση των προγραμμάτων της ΠΕ στο σχολείο όπως είδαμε επιλέγονται
μέθοδοι στις οποίες έχουν καθοριστικό ρόλο το βίωμα, η ενεργός δράση, η ομαδική
συνεργασία, η συμμετοχικότητα καθώς και η χρήση ποικίλων μέσων πληροφόρησης και
επικοινωνίας. Η ΠΕ με αυτές τις μεθόδους και μέσα επιχειρεί να προσεγγίσει τα
περιβαλλοντικά προβλήματα διεπιστημονικά, με κατεύθυνση από το τοπικό στο
γενικό, με απώτερο πάντα στόχο τη δημοσιοποίηση και διάχυση των προγραμμάτων
αυτών.
*Δημήτριος
Σ. Γκέγκας
MSc Σπουδές στην
εκπαίδευση
Διευθυντής
ΓΕΛ Ασσήρου Θεσ/νίκης
d1gegas@otenet.gr
